موسیقی ما - کنسرت خیریه «خیال پرواز» به خوانندگی «علیرضا قربانی» روز دوم خردادماه در برج میلاد تهران برگزار می‌شود. این کنسرت از وجوه مختلف نسبت به اجراهای قبلی این خواننده متفاوت است. زیرا اولاً تمامی عواید حاصل از آن به «بنیاد کودک» اختصاص می‌یابد و ثانیاً رپرتوار کنسرت ساخته یک آهنگساز نه‌چندان شناخته‌شده است. علیرضا قربانی پس از مدت‌ها که با آثار ارکسترال روی صحنه حاضر می‌شد، این بار قرار است ساخته‌های «علی‌اصغر عربشاهی» را اجرا کند. آثار این آهنگساز در ژانر موسیقی سنتی است و سازبندی کاملاً ایرانی دارد. در ادامه گفتگوی سایت «موسیقی ما» با علیرضا قربانی و علی‌اصغر عربشاهی را می‌خوانید. ابتدا قربانی در مورد کلیت این اجرا و جزئیات رپرتوار توضیح داد و سپس با عربشاهی پیرامون فعالیت‌های او در مقام آهنگساز به بحث نشستیم.
   
* شاید بد نباشد با وجوه موسیقایی کنسرت پیش رو شروع کنیم. در این تجربه با یک اجرای ارکسترال مواجه هستیم یا تجربه‌ای سنتی‌تر؟
کارهای آقای عربشاهی برای آنسامبل (گروه) ایرانی نوشته شده و شامل سازهای تار، سنتور، نی، عود، کمانچه، پرکاشن است که در دو پارت اجرا می‌شوند.
 
* این برنامه در چه مایه‌هایی از موسیقی ایرانی اجرا می‌شوند؟
یک پارت در دستگاه همایون است که مُدولاسیونی به آواز دشتی دارد و پس از مُدگردانی (مُدولاسیون) به همایون بازمی‌گردیم. اشعار این قطعات از مرحوم فریدون مشیری و حضرت حافظ است. پارت اول در بحث آهنگسازی و چندصدایی قوی‌تر است. در پارت دوم به اصرار من کمی رنگ و بوی سنتی تقویت می‌شود. البته چندصدایی هست، اما نه به اندازه پیچیدگی‌های پارت اول. مقداری سنتی‌تر است و به کارهای «عارف» و «شیدا» گرایش دارد و در آن فضا اتفاق می‌افتد. این پارت در مایه بیات‌ترک و افشاری است و بین این دو مایه مُدگردی می‌کند. اشعار قطعات این قسمت هم از هوشنگ ابتهاج (ه. الف. سایه) و فریدون مشیری است. البته یکی از قطعات این قسمت اجرای مجدد یکی از کارهای قدیمی عارف قزوینی است.
 
* با تعریف ارائه شده در این سال‌ها کارهای اخیر شما بیشتر رنگ و بوی موسیقی ملی داشته تا موسیقی اصیل سنتی و مخاطب شما را بیشتر به عنوان تک‌خوان ارکستر‌ها شناخته است؛ اما در این اجرا فضا سنتی‌تر است...
صددرصد، در این کار گرایش به سمت موسیقی اصیل ایرانی است و موسیقی در فضای آنسامبل ارائه خواهد شد. نکته اینجاست که برخی مواقع برخی از دوستان خبرنگار اطلاعات کافی ندارند. مثلاً می‌گویند بعد از «سروِ روان» با آقای قمصری دیگر از شما کار ایرانی نشنیده‌ایم.
 
* اما موسیقی ملی هم موسیقی ایرانی است.
البته، اما اتفاقاً آخرین کار من در بازار، آلبوم «هم‌آواز پرستوهای آه» با آهنگسازی «سیاوش ولی‌پور» کاملاً سازبندی ایرانی دارد. اما به صورت چندصدایی تنظیم شده و کمانچه و تار و... هر کدام خطوط خود را دارند. این نکته را باید بگویم که علاقه دارم نحوه چینش و انتشار آثارم به نحوی باشد که کارهای موسیقی سنتی و ارکسترال را هم‌عرض با یکدیگر پیش ببرم.
 
در ادامه علی‌اصغر عربشاهی از سابقه آشنایی خود با علیرضا قربانی و دغدغه‌هایش در آهنگسازی موسیقی سنتی سخن گفت:
 
* لطفاً کمی در مورد سابقه همکاری خود با «علیرضا قربانی» برای ما بگویید.
سابقه همکاری من با آقای «قربانی» که باعث افتخار و خوشحالی من است، به سال‌ها پیش باز می‌گردد. سال 86 بود که ما اولین تمرین با گروه «اشتیاق» را (با اجرای مجموعه‌ای که در آلبوم «قاف عشق» منتشر شد) انجام دادیم و من فقط در کنسرت آن مجموعه همکاری داشتم. کنسرت‌های زیادی داشتیم و در سفرهای متعدد داخلی و خارجی طی این 7 سال احساس خوبی نسبت به هنر ایشان داشتم. این اولین همکاری من با آقای قربانی به عنوان آهنگساز است که قرار بود حدوداً 2 سال پیش رخ دهد که بالاخره امسال این همکاری به سرانجام رسید.
 
* براساس توضیحات علیرضا قربانی، این کنسرت فضای کاملاً سنتی دارد. اما کنسرت‌های اخیر او که با اجرای ارکسترال و آثار ماندگار وی همراه بوده، با استقبال خوبی به خصوص از سوی جوانان همراه می‌شد. با این حساب، شاید حس رقابتی بین این دو سری از کنسرت‌ها و پدیدآورندگان‌شان به وجود بیاید.
من خیلی به این قضیه معتقد نیستم، زیرا شاید طبق گفته شما حجم مخاطب آن آثار و اجراها زیاد باشد، ولی قطعاً مخاطب موسیقی سنتی هم کم نیست. من اعتقاد دارم که هر ژانری از موسیقی، مخاطب خودش را دارد. از یک جهاتی این کنسرت سختی‌های خودش را دارد ولی امیدوارم مخاطبی که برای موسیقی سنتی به سالن می‌آید، راضی باشد.
 
* احتمال دارد که قطعات این کنسرت بعداً در قابل یک آلبوم شنیده شوند؟
تمامی احتمالات وجود دارد، ولی انرژی که فعلاً من و آقای قربانی برای این کار گذاشته‌ایم، جای فکر برای این موضوع باقی نگذاشته است. اما چنین اتفاقی هم دور از دسترس نیست و امکان آن هم وجود دارد.
 
* کارنامه کاری علیرضا قربانی نشان می‌دهد که او همیشه به دنبال تجربیات جدید و متنوع است. مثلاً همکاری با «علی قمصری» و «مهیار علیزاده» که هر کدام خروجی متفاوتی داشتند. آیا زمانی که او یک همکاری جدید را آغاز می‌کند، سخت‌گیری زیادی به خرج می‌دهد؟
در انتخاب آهنگسازان و قطعات بسیار سخت‌گیر است و به شعر توجه ویژه‌ای دارد. قربانی خواننده‌ای نیست که به راحتی از کنار موضوعی بگذرد. این لطف را نسبت به قطعات من داشت و در این زمینه هم به تمامی نکات دقت می‌کرد. صحبتی را می‌خواهم مطرح کنم که کاملاً نظر شخصی است. موسیقی ما مخصوصاً در ژانر سنتی دچار یک بی‌هویتی شده و سعی شخصی من بر این بوده که حفظ اصالت‌ها در اولویت باشد. توجه به تلفیق شعر و موسیقی را هم در اولویت قرار داده‌ام و می‌دانم که آقای قربانی برای این موضوع هم اهمیت زیادی قائل می‌شود. احتمالاً ایشان این جنبه‌های کاری من را مورد توجه قرار دادند و همکاری ما شکل گرفت.
 
* دغدغه اصلی شما در آهنگسازی موسیقی سنتی چیست؟ به دنبال احیای نکات مثبت گذشته این ژانر هستید یا صرفاً به نوآوری گرایش دارید؟
هر چیزی که دچار رکود شود، محکوم به فنا است. دغدغه نوآوری در من هم وجود دارد، ولی همیشه نوآوری زاییده سنت است. اگر کسی در پس‌زمینه ذهنی خود سنت را تجربه نکرده باشد، هیچ‌وقت نمی‌تواند به سمت نوآوری حرکت کند. زیرا از کم و کاست سنت بی‌اطلاع است و شناختی در مورد ضعف‌های آن سبک در گذشته ندارد. موسیقی در سال‌های گذشته و مخصوصاً دهه 60، نقاط قوت ویژه‌ای دارد که واقعاً باید آنها را حفظ کنیم. هر نوآوری باید در جهت بهبود آن نوع موسیقی باشد. کنار گذاشتن نقاطی که شما به آن اشاره کردید، نوآوری محسوب نمی‌شود و یک عقب‌گرد به حساب می‌آید. مثلاً آثار استاد «مشکاتیان» از لحاظ ترکیب شعر و موسیقی بی‌نظیر بودند، ولی در موسیقی‌های تولید شده در سال‌های اخیر، اصلاً توجه به این نکته را نمی‌بینیم. به راحتی شعر فدای ملودی و ارکستراسیون می‌شود و احساس می‌کنم که هر دو این موارد باید با هم پیش بروند.
 
* آیا شما صرفا برای طیف خاصی که فقط طرفدار موسیقی سنتی هستند، آهنگ می‌سازید؟
قطعاً هر آهنگسازی ابتدا برای خودش کار می‌سازد. من باید خودم بتوانم با کار خودم ارتباط بگیرم. شاید خودخواهانه باشد، ولی این برای من در درجه اول اولویت قرار دارد. موسیقی ما سنتی است و خود به خود تعریفی از مخاطب خاص را به ما می‌دهد. ممکن است مخاطبان ژانرهای دیگر به سمت بخشی از موسیقی سنتی جذب شوند. یک کاری من در آلبوم «گذر از ترکیب» دارم که مورد توجه مخاطبان موسیقی راک و جَز و فیوژن هم قرار گرفت و این برای من جالب بود. اصلاً به جذب مخاطب خاصی فکر نمی‌کنم و نکته آن شعر معروف که می‌گوید «آنچه از دل برآید، لاجرم بر دل نشیند» همه‌جا صدق می‌کند. کاری که با دقت و فکر ساخته شود قطعاً مخاطب خودش را جذب خواهد کرد.
 
* بعد از این کنسرت، همکاری شما با خواننده دیگری قطعی شده است؟
فعلاً نه و به هیچ‌یک از عزیزان پیشنهادی ارائه نشده و صحبتی با هیچ خواننده‌ای نداشته‌ام. من خیلی با وسواس کار می‌کنم و نمی‌دانم که رپرتوار بعدی من چه زمانی آماده می‌شود. به همین دلیل هنوز با شخصی صحبت خاصی نداشته‌ام.